من را پررو كنيد! رفتار درست والدين با كودك خجالتي
این صحنه حتما برایتان آشناست؛ كودكی كه در احوالپرسیهای معمول روزانه با دیگران، پشت والدینش پنهان میشود و در جواب احوالپرسی آنها ساكت میایستد؛ این قبیل بچهها را بهاصطلاح «خجالتی» میگویند، مشكلی كه اغلب كودكان و حتی نوجوانان و بزرگسالان ممكن است با آن روبهرو باشند. در اصل این یك ویژگی شخصیتی است كه نباید باعث شرمندگی شود چون نيمي از بزرگسالان فكر ميكنند خجالتي هستند و بيش از نيمي از آنها هم اذعان ميكنند كه در كودكي خجالتي بودهاند؛ اين مشكلي است كه با تشویق و حمایت قابل اصلاح است. خبر خوب اينكه كودكان خجالتي ميتوانند كمروييشان را مديريت كنند. آنها فقط كمی به حمایت نیاز دارند. اگر فرزند شما خجالت ميكشد در جمع حاضر شود و رويش نميشود از مغازهدار سوالي بپرسد! ممكن است فكر كنيد كه در كدام مرحله از تربيت و رشد او اختلالي بوده كه با اين مسئله روبهرو شده است! به هر دليلي كه كودك شما اكنون خجالتي است، بهتر است راههاي كمك به او را پيدا كنيد.
از نظر علمی خجالت یك واكنش طبیعی در برابر افراد و محیط های جدید است كه با ترس و كنجكاوی همراه است. هرچند بیشتر كودكان در شرایط مختلف قدری احساس خجالت و كمرویی میكنند اما كودكان خجالتی در تمام اوقات این احساس را دارند. واقعيت اين است كه كودكان خجالتي در فرهنگ چندگانه امروز به سختي ميتوانند با ديگران ارتباط بگيرند اما شرمساري ميتواند كودك را از آموختن مهارتهاي اجتماعي باز دارد، ضمن آنكه ميتواند بر عملكرد درسياش تاثير گذاشته و او را دچار اضطراب ناشي از امتحان و پرسش كند. بدتر از همه اينكه كودك خجالتي ميتواند الگوي انزوايي داشته باشد كه او را از ارتباط با ديگران باز ميدارد. دانشمندان در حال حاضر بر اين باورند كه ارتباطات اجتماعي يكي از نيازهاي مهم بشري است كه ميتواند تاثيرات مثبتي بر سلامت فيزيكي و احساسي افراد در سطوح مختلف زندگي داشته باشد.
دلايل ايجاد ويژگي خجالتي در كودكان كم نيست اما برخی علل مهم آن را مرور ميكنيم.
ژنتیك: برخی از ویژگیهای شخصیتی به افراد ارث میرسد بنابراین این ویژگی نیز میتواند در فرد ژنتیك باشد. تحقیقات نشان میدهد، میل به كمرویی ممكن است ژنتیك باشد. با توجه به تحقیقات انجامشده در دانشگاه هاروارد در رابطه با نوزادان، 15تا20درصد نوزادان تازه به دنیا آمده در محیط جدید ساكت، هشیار و آرام هستند. با وجود این، حدود 25درصد از این نوزادان، نوجواناني خجالتی نمیشوند در حالیكه بعضی از نوجوانان خجالتی، كودكی پرشورونشاطی داشتند.
ترس از شكست: هستند والديني كه فكر ميكنند كودكشان نابغه است و بايد هر آنچه لازم است را زود ياد بگيرد. كودكاني كه مدام بيشتر از ظرفيتشان از آنها توقع وجود دارد، زمانيكه نميتوانند آن انتظار را درست برآورده كنند احساس بدي پيدا ميكنند و اين احساس بد تبديل به ترس از شكست در آنها ميشود و بالطبع آنها را به سمت شرمساري سوق ميدهد.
شخصیت: گاهي اوقات شخصيت نوزاد طوري است كه حساس و عاطفی و البته زودرنج است. بنابراين چنين شخصيتي بيشتر احتمال دارد كه در كودكي خجالتی باشد.
رفتار آموزش داده شده: كودكان بهدنبال تقلید مدلهای تاثیرگذار هستند و این مدلها میتوانند والدین باشند. والدین خجالتی این حس را به كودكشان نیز میآموزند. مادري را تصور كنيد كه در مهماني كنار كودك خود ساكت نشسته و هيچ گپوگفتي با اطرافيان ندارد. همين، يك الگو براي فرزند اين مادر ميشود.
روابط خانوادگی: كودكانی كه احساس وابستگی به والدینشان نمیكنند، ممكن است مستعد اضطراب و رفتار خجالتی باشند. از سوی دیگر، والدین به شدت محافظهكار نیز ممكن است كودك را از قرارگرفتن در موقعیتهای جدید بترسانند. اينكه مدام به كودكي گفته شود كه با غريبهها حرف نزن آنها افراد خطرناكي هستند و.... بدون شك در آينده از او فردي ترسو و البته خجالتي خواهد ساخت.
فقدان تعامل اجتماعی: بچههایی كه در سالهای اول زندگیشان از دیگران دور هستند، احتمالا نمیتوانند مهارتهای اجتماعی را كه به آنها كمك میكند بتوانند با دیگران در تعامل باشند، یاد بگیرند. برخي والدين فكر ميكنند در سالهاي اوليه تولد كودك، او بايد دور از ديگران و در محيطي بسته و محدود نگهدارند. اين مسئله يكي از عوامل مهمي است كه باعث ميشود كودك درك درستي از تعامل اجتماعي پيدا نكند.
حالا كه فهميديد كودكتان خجالتي است، بهتر است بدانيد كه شما بهعنوان والدين نقش مهمي در رفع اين ويژگي در كودك خود داريد. يادتان باشد كه هيچكس به اندازه شما فرزندتان را نميشناسد و با علائق او آشنا نيست، بنابراين اصلا نگران نباشيد و مطمئن باشيد با بهكار بردن برخي راهكارها ميتوانيد اين ويژگي را برطرف كنيد.
- با كمرويي فرزند خود همدردي كنيد
اذعان به آنچه او احساس ميكند، بدون داوري منفي، به او كمك ميكند احساس بهتري نسبت به خود داشته باشد. دادن اين تصور كه چيز بدي در رفتار او وجود دارد باعث ميشود او حس بدي پيدا كند و در نتيجه خجالتيتر شود. همدردي با فرزندتان به او كمك ميكند كه مهارتهاي اجتماعي خود را افزايش دهد و با ديگران ارتباط برقرار كند. به كودكتان نشان دهيد، احساس او را درك ميكنيد. وقتي در يك جشن تولد وارد يك اتاق پر از كودك ميشويد به او بگوييد: «ميدانم سخت است وارد جمع بچههايي بشوي كه اين همه سرو صدا ميكنند!» اين جمله به او كمك ميكند حس راحتي بيشتري داشته باشد و بتواند رفتار بهتري از خود نشان دهد.
- به كودك خود راهبردهاي موثر مقابله با كمرويي را آموزش دهيد
به كودكتان بياموزيد از ديگر كودكان سوال كند و به جوابهايشان گوش دهد. با او صحبت كنيد چطور موقعيتي را كه باعث عصبيشدن او شده بايد مديريت كند. «اگر در مهماني عصبي بودي چه كار بايد بكني تا آرام شوي؟ ميتواني با يكي از بچههايي كه در مدرسه ميشناسي معاشرت كني، ميتواني پيشنهاد كني كه تو هم از مهمانها پذيرايي كني، فكر ميكني با ديگر بچهها درباره چه چیزی میتوانی صحبت كنی؟»
- به كودكتان برچسب خجالتي نزنيد
«ببخشید، این پسر من خیلی خجالتی است» جملهاي است كه مادر و پدر یك كودك خجالتی معمولا زمان روبهروشدن با دیگران به زبان میآورند. غافل از اینكه این كار اشتباه است! گفتن اینكه فرزندتان خجالت میكشد یا خجالتی است، به او این پیام را میدهد كه چیزی غیرطبیعی در وجودش هست و شما از این بابت شرمنده یا نگران هستید. همین موضوع موجب میشود تا كودك احساس گناه و تقصیر كند. از احساسات او باخبر شويد و به اين نكته توجه كنيد كه او ميتواند بر ترس خود غلبه كند. براي مثال به او بگوييد: «گاهي اوقات طول ميكشد كه كه تو در يك موقعيت جديد بتواني با بقيه گرم بگيري، تولد علي يادت ميآيد چطور در تمام بازيها دست من را گرفته بودي؟ اما آخر مهماني كلي با بچههاي ديگر اخت شدي و از بازي با آنها لذت بردي.»
- مهارتهاي پايه اجتماعي را به كودك بياموزيد
بايد به كودكان بياموزيد كه تماس چشمي برقرار كنند، با ديگران دست بدهند، بخندند و با احترام با بقيه ارتباط داشته باشند. ميتوانيد با نقش بازيكردن و بازي با عروسكها هم اين چيزها را به كودك ياد بدهيد. اينكه چطور در زمين بازي با ديگران همبازي شوند و... بچههايي كه در پيوستن به گروههاي مختلف موفق عمل ميكنند ابتدا مشاهده ميكنند و سپس راهي براي ملحقشدن به گروه پيدا ميكنند. اين بازيها را در خانه با كودك انجام دهيد و مهارتهاي اجتماعي را تمرين كنيد.
- الگوي رفتاري با اعتماد به نفسي باشيد
شما بهعنوان والدين بايد بتوانيد با غريبهها دوستانه برخورد كنيد، به ديگران كمك كنيد و برخورد آرام در واكنشهاي اجتماعي را در همه زمينهها مدلسازي كنيد. يادتان باشد كودك با ديدن آدمهاي اطرافش خيلي چيزها ياد ميگيرد. اگر شما هنگام برخورد با ديگران احساس راحتي كنيد و بتوانيد با كلمات ساده ارتباط خوبي برقرار كنيد، كودك شما هم اين رفتار شما را ميبيند و ياد ميگيرد. پس سعي كنيد، در برخورد با ديگران در سلام كردن و معرفي خودتان پيشقدم باشيد و سر صحبت را شما باز كنيد.
منبع:برترینها