علت تاخیز کلام کودک
آیا کودک من با تأخیر کلامی درگیر است؟
پرسش: پسر دو سالهای دارم که هنوز نمیتواند صحبت کند لطفاً بفرمایید آیا تاخیری در تکلم کودکم به وجود آمده و چطور میتوانم کمکش کنم؟
پاسخ: پسرتان دو ساله است و هنوز نمیتواند صحبت کند. او قادر به بیان تعدادی کلمه است اما شما تصور میکنید که در مقایسه با همسالانش عقبتر است. شما به یاد میآورید که خواهر او در این سن میتوانست یک جمله کامل را بیان کند. به امید این که او بزودی بهبود خواهد یافت، مشورت با متخصصان را به تأخیر میاندازید. شما به خود می گویید «برخی بچهها سریع شروع به راه رفتن میکنند و برخی سریعتر صحبت میکنند، پس جای نگرانی نیست»!
این نگرانی در بین والدین فرزندانی که در صحبت کردن تأخیر دارند، رایج است. اگر چه ممکن است والدین آهسته بودن رشد را در جنبههای دیگری از فرزند خود نیز مشاهده کنند اما در مشورت با متخصصان تردید داشته و آن را به تأخیر میاندازند. برخی حتی برای خود دلیلهایی نیز میآورند مثلاً در خصوص دیر زبان باز کردن کودک خود می گویند «او بزرگتر خواهد شد و مشکلش رفع میشود» یا «او به کارهای فیزیکی بیشتر از صحبت کردن علاقه دارد.» دانستن این که در صحبت کردن و مهارتهای کلامی چه چیز معمول و نرمال است و چه چیز نیست، میتواند به شما کمک کند که بدانید کودکتان واقعاً نیاز به کمک دارد یا خیر.
خصوصیات یک کودک با توانایی گفتار سالم و بدون تأخیر کلامی :
دانستن خصوصیات کودکان با گفتار سالم و بدون مشکل تأخیر کلامی در یافتن مشکل فرزندتان در توانایی ایجاد ارتباط و اطمینان پیدا کردن از نیاز او به توجهات و درمانهای خاص پزشکی، حائز اهمیت و البته کمی سخت است. البته میتوان با دانستن قوانین کلی در مورد خصوصیات یک کودک سالم و مقایسه فرزند خود با این خصوصیات تا حدودی به مشکل او پی برد.
قبل از ۱۲ ماهگی
کودکان در این سن باید بتوانند نشانههایی را از خود بروز بدهند که نشان دهنده استفاده از صداها برای ایجاد ارتباط با محیط اطراف باشد. اولین مراحل پیشرفت گفتاری، ایجاد صداهای نامفهوم توسط کودک است. همین طور که کودک بزرگتر میشود (حدود ۹ ماهگی) او شروع ردیف کردن صداها میکند و سعی دارد تا آواهای مختلف را به هم پیوند بدهد و کلماتی مثل «ماما» و «بابا» را (بدون اینکه واقعاً معنای دقیق این کلمات را بداند) بیان کند.
قبل از ۱۲ ماهگی، کودک باید به صداها هم توجه نشان دهد. کودکانی که نسبت به صداها عکسالعمل نشان نمیدهند ممکن است دچار مشکلات شنوایی باشند.
۱۲ تا ۱۵ ماهگی
کودکان در این سنین باید محدوده وسیعی از اصوات کلامی را به کار ببرند و حداقل یک یا چند کلمه صحیح را بیان کنند (نه فقط «ماما» و «بابا»). کلماتی مثل «توپ» از کلمات ابتدایی است که کودک قادر به گفتن آن است. فرزند شما باید همچنین قادر به فهم و انجام دستورات باشد (مثلاً «لطفاً آن اسباب بازی را به من بده.»)
۱۸ تا ۲۴ ماهگی
کودک باید تا ۱۸ ماهگی دامنه لغاتی در حد ۲۰ کلمه داشته باشد و تا ۲ سالگی قادر باشد حدود ۵۰ کلمه یا بیشتر را بیان کند؛ به کودک باید یاد داده شود که دو کلمه را با هم ترکیب کند مثل «بابا رفت.» یک کودک ۲ ساله قادر به انجام دستورات دو قسمتی میباشد (مثلاً لطفاً عروسکت را بردار و لیوانت را به من بده.)
۲ تا ۳ سالگی
در این سن، والدین اغلب شاهد یک تحول اساسی در صحبت کردن کودک خود هستند. دامنه لغات کودک شما به یکباره افزایش مییابد و او میتواند ۳ کلمه یا بیشتر را با هم ترکیب کرده و جمله بسازد.
درک کودک نیز در این سنین افزایش مییابد. تا سن ۳ سالگی کودک شروع به فهم این مطلب میکند که «آن را روی میز قرار بده» یا «آن را زیر تخت بگذار» چه تفاوتی با هم دارند. در این دوران کودک شما همچنین باید شروع به تشخیص رنگها و درک صفتها کند (مثل «بزرگ» در مقابل «کوچک»).
اختلاف بین گفتار و زبان
اغلب «گفتار» و «زبان» با هم اشتباه میشوند اما یک فرق اساسی بین آن دو وجود دارد: «گفتار» بیان کلامی زبان است و شامل تلفظ شمرده کلمات میشود. اما «زبان» وسیعتر است و به کل سیستم بیان و دریافت اطلاعات به روشی قابل فهم، مربوط میشود. زبان چیزی است که طی یک ارتباط، فهمیده و فهمانده میشود؛ به صورت کلامی، غیر کلامی یا نوشتاری.
اگر چه مشکلات در گفتار و زبان با هم متفاوت است، اما این دو اغلب با هم همپوشانی دارند. کودکی که مشکلات زبانی و تکلمی دارد شاید قادر به تلفظ صحیح کلمات باشد اما نتواند بیش از دو تای آنها را در کنار هم بیاورد. در مورد کودک دیگر ممکن است فهم گفتارش سخت باشد اما او قادر به استفاده از لغات و اصطلاحات برای بیان نظراتش باشد و دیگری ممکن است بتواند خوب صحبت کند اما در انجام دستورات و فهم آنها مشکل داشته باشد.
نشانههای وجود مشکل احتمالی و تأخیر کلامی در کودکان
اگر شما در مورد گفتار و تکلم کودک خود نگران هستید، در اینجا به چند نکته اشاره شده که با توجه به آنها میتوانید در خصوص مشکل تأخیر کلامی در فرزندتان مشکوک شوید:
باید نسبت به کودکی که به صداها پاسخ نمیدهد یا نمیتواند با در آوردن صدا، منظور خود را برساند، دقیق باشید.
بین ۱۲ تا ۲۴ ماهگی اگر در کودکتان موارد زیر را میبینید آن را پشت گوش نینداخته و پیگیر باشید:
- استفاده نکردن از اشاره و ادا مثل تکان دادن دست در هنگام خداحافظی تا ۱۲ ماهگی.
- استفاده از ایماء و اشاره در ارتباطات به جای به کارگیری کلمات تا ۱۸ ماهگی.
- داشتن مشکل در تقلید صدا تا ۱۸ ماهگی.
- داشتن مشکل در فهم درخواستهای کلامی ساده و انجام آنها.
- قبل از ۱۲ ماهگی، کودک باید به صداها هم توجه نشان دهد کودکانی که نسبت به صداها عکس العمل نشان نمیدهند ممکن است دچار مشکلات شنوایی باشند.
اگر کودک بزرگتر از ۲ سال مشکلات زیر را داشت، حتماً او را توسط متخصص مورد سنجش و بررسی قرار دهید:
- اگر او فقط میتواند کلمات و عکس العمل ها را تقلید کند و خود قادر به تولید کلمات یا اصطلاحات به طور خود آگاهانه نیست.
- اگر فقط قادر به بیان صداها و کلمات خاصی که تکرار میشوند میباشد و نمیتواند از گفتار برای ارتباط بیشتر استفاده کند.
- نمیتواند دستورات ساده را بفهمد و اجرا کند.
- اگر تن صدای نا متعارفی دارد (مثلاً صدای خشن و گوشخراش یا صدای تو دماغی دارد).
- اگر گفتار کودک نسبت به سنش، قابل فهم نباشد. والدین باید حدود نیمی از گفتار کودک خود را در ۲ سالگی متوجه شوند و در ۳ سالگی حدود سه چهارم آن را بفهمند. تا ۴ سالگی کلام کودک باید تقریباً به طور کامل فهمیده شود حتی به وسیله افرادی که او را نمیشناسند.